To święty Benedykt z Nursji (480-547) jest ojcem założycielem zakonu benedyktyńskiego. Około 530 roku, założył liczne wspólnoty religijne we Włoszech, szczególnie znana jest ta z Mont Cassin, założona w 529 roku. Koło 540 roku, spisał Regułę dla swych braci, by pomóc zorganizować ich życie i pokierować ich rozwojem duchowym.
W 594 roku papież Grzegorz Wielki, spisał pierwszą biografię świętego Benedykta i jego Regułę. To ona będzie stanowić wspólny fundament funkcjonowania dla klasztorów, które do tej pory nie były zbytnio zorganizowane. Mimo że nie jest to najstarsza Reguła, to zdecydowanie cieszy się największą popularnością. Tradycja zakonna tak naprawdę opiera się na tych wytycznych, nadając im autorytet i uniwersalną wartość. Dzięki Karolowi WIelkiemu wszystkie klasztory Europy zaczęły stosować się do tej samej normy, dzięki czemu powstały wspólne fundamenty dla europejskiej tożsamości kulturowej. To dlatego święty Benedykt nazywany jest ojcem zachodnich mnichów.
W średniowieczu zakon benedyktyński cieszył się dużą popularnością wśród szlachty i panów, którzy szczodrze ofiarują ziemie i pieniądze klasztorom, licząc na odkupienie swoich grzechów. W ten sposób powstają miejsca takie jak opactwo świętego Piotra i Pawła w Cluny, która odprawia wystawną liturgię i wywiera znaczący wpływ na okoliczne wioski. Życie monastyczne rozkwita i powstaje wiele nowych klasztorów. Powoli mnisi porzucają pracę fizyczną — zostaje ona powierzona braciom świeckim. Duchowni wolą zająć się pracą umysłową, taką jak przepisywanie manuskryptów. Spędzają również coraz więcej czasu na modlitwie. Tym sposobem, bracia oddalają się stopniowo od ideału życia wprowadzonego przez świętego Benedykta. Pod koniec XI wieku, zakon benedyktyński liczy 1450 instytucji i 10 000 mnichów. Opactwa stały się miejscami spotkań szlachty i wpływowych postaci w średniowieczu.
Zakon benedyktynów będzie wyróżniał się wyjątkowymi osobistościami. W XII wieku święty Bernard Clairvaux tchnie w zakon nowe życie, dzięki czemu osiągnie on najwyższą w historii liczbę 100 000 klasztorów w samej Europie. To czas narodzin innych ważnych zakonów znanych do dziś: norbertanów, franciszkanów i klarysek założonych przez świętych Franciszka i Klarę, dominikanów od świętego Dominika, kartuzów świętego Brunona oraz karmelitów. Zakon cysterski, znany również jako zakon trapistów, został założony w 1098 roku i również przyjął Regułę świętego Benedykta, dołączając tym samym do rodziny benedyktynów.
Modlitwa, czytanie i praca to trzy słowa, które najlepiej opisują życie mnicha benedyktyńskiego. Chociaż dewiza „ora i labora” (módl się i pracuj) jest często używana przez zakon, nie wolno zapominać o lekturze, która również zajmuje centralne miejsce w życiu benedyktynów. Mnisi dzielą więc codzienne aktywności na:
Zakon świętego Benedykta liczy dziś 8 000 mnichów i 16 000 mniszek rozsianych po całym świecie. Liczne kongregacje benedyktyńskie są zrzeszone jako Konfederacja, na której czele stoi opat-prymas, wybierany przez wszystkich opatów benedyktyńskich świata. Jego siedziba znajduje się w Rzymie. Konfederacja liczy obecnie 22 kongregacji męskich i 61 kongregacji i federacji mniszek i sióstr, dzielących się na 840 opactw i klasztorów żeńskich.
Ponadto, do rodziny benedyktyńskiej należą również oblaci benedyktyńscy. To świeccy mężczyźni i kobiety, którzy podzielają benedyktyński ideał życia i spotykają się w klasztorach na modlitwy. Stawiają dążenie do ideału chrześcijaństwa w centrum ich życia — tam, gdzie umieścił go Pan, przy pomocy Reguły świętego Benedykta.