Reguła świętego Benedykta

Geneza Reguły świętego Benedykta

Święty Benedykt z Nursji (480-547) jest autorem reguły monastycznej nazywanej regułą świętego Benedykta. Przy okazji zakładania klasztorów we Włoszech, w szczególności tego w Subiaco i w  Mont Cassi w 529 roku, święty zorientował się, że życiu wspólnot religijnych brakuje wspólnego fundamentu, zasad funkcjonowania, które porządkowałyby codzienność mnichów. Faktycznie, w tamtych czasach życie klasztorne było dość zdezorganizowane. Wielu mnichów prowadziło pustelniczy tryb życia, ci żyjący w klasztorach pozostawali w mniejszości. Koło 50 roku, święty Benedykt postanawia spisać reguły życia mnichów, by lepiej pokierować swoich uczniów w rozwoju duchowym. 

Regułę tę wyróżnia jej przystępność. Ojciec założyciel nie chciał oczekiwać niczego wygórowanego. Święty Benedykt zaznacza, że jest to tylko projekt, zarys reguły, która ma być podstawą i nadawać kierunek wzrastaniu w miłości i dążeniu do chrześcijańskiego ideału. Rolą każdego mnicha jest przyjęcia tej wytycznej i pogłębienie jej. Święty Grzegorz Wielki, pierwszy biograf świętego Benedykta, spisał regułę, która szybko zyskała na popularności.

Zasady zawarte w Regule

Według słów Benedykta XVI święty Benedykt wskazał poszukiwanie Boga jako fundamentalny i jedyny sens życia człowieka. Reguła szczegółowo określa zasady życia klasztornego benedyktynów, organizuje ich codzienne życie, w wymiarze praktycznym i duchowym:

• Reguła określa rolę opata. Święty Benedykt uważał, że opat powinien zarządzać społecznością w taki sposób, by co silniejsi pragnęli czynić więcej, a ci słabsi nie zrażali się. Opat ma reprezentować Chrystusa w klasztorze, ma prowadzić braci w drodze do świętości.
• Reguła określa dokładnie, w jaki sposób mnisi powinni dzielić czas na modlitwę i pracę. Święty Benedykt zwraca szczególną uwagę na centralną rolę pracy fizycznej i intelektualnej: „Mnisi powinni poświęcać określoną ilość czasu na pracę fizyczną, a określoną ilość na czytanie o Bożych sprawach”.
• Reguła opisuje wartości, które powinny przyświecać mnichom żyjącym w zamkniętej społeczności, takie jak posłuszeństwo, pokora czy cichość serca.
• Reguła nadaje sens i ważność braterskiemu mottu: „Każdy powinien starać się szanować swych braci, przedkładając ich interes nad własny”. Miłosierdzie zajmuje centralne miejsce w życiu benedyktynów: „i przede wszystkim zaopiekujemy się chorymi i będziemy im służyć, tak jakby byli Chrystusem we własnej osobie”.
• Reguła benedyktyńska szczegółowo definiuje liturgię zakonną, nazywaną przez świętego Benedykta Opus Dei, czyli Dziełem Bożym. Liturgia ta stanowi trzon życia mnichów i skupia się wokół codziennej eucharystii i nabożeństw Liturgii Godzin: Jutrzni, Komplety, modlitw w ciągu dnia.

Zgodnie z zaleceniem świętego Benedykta, bracia odczytują regułę w całości trzy razy w roku. Habit benedyktynów jest na ogół czarny, z kapturem, paskiem i szkaplerzem.

Zakony żyjące według Reguły świętego Benedykta

Poza benedyktynami, do Reguły świętego Benedykta stosują się również inne zakony należące do wielkiej rodziny benedyktyńskiej:

• Cystersi

Kiedy to w XI wieku benedyktyni oddalili się od ideału życia propagowanego przez świętego Benedykta, zwłaszcza przez przepych Cluny, niektórzy mnisi marzyli o powróceniu do tego wzoru. W 1098 roku Robert de Molesmes zakłada opactwo Citeaux, które rozwija się dzięki świętemu Bernardowi. Opowiada się on za powrotem do Reguły benedyktyńskiej we wszystkich wymiarach, również do pracy fizycznej, zaniedbywanej przez benedyktynów. Cystersi sami uprawiają swoją ziemię tak, jak tego wymaga reguła benedyktyńska: „wtedy naprawdę staną się mnichami, kiedy będą żyć z pracy ich rąk”. Ceremonie religijne zostają uproszczone, tak samo, jak wystrój kościołów, by pomóc mnichom skupić się na Bogu i modlitwie. Cystersi pragną powrócić do prostego, skromnego życia, bez przepychu, odpowiadając na ideał ewangeliczny będący fundamentem chrześcijańskiego życia.

• Oliweci 

Ten zakon powstał w 1313 roku i jest również nazywany kongregacją Najświętszej Marii z Monte Olliveto.

• Trapiści 

Są zwani także Zakonem cystersów Ściślejszej Obserwacji. Instytucja ta powstała w 1662 roku. Ten zakon mniszy ma na celu zbliżenie się do Boga poprzez życie we wspólnocie. Wszystkie klasztory cysterskie są zawierzone Maryi, Matce Boskiej. Uroczystość Wniebowstąpienia Najświętszej Maryi Panny, obchodzona 15 sierpnia, jest świętem zakonnym.